GUNUNGAN GENI

GUNUNGAN GENI

Wayang gunungan (kayon) iku yen kawalik, katon wujud gambar geni murub. Iku dadi candra sengkala kang muni: Geni Dadi Sucining Jagad.
Watake tembung Geni = 3, Dadi = 4, Suci = 4, Jagad = 1. Diwaos saka mburi: 1443. Dadi ngucapake taun candra 1443. Iku duk nalika jaman Demak, minangka prasasti wayang sepisanan ditatah ing lulang wedhus dening Kangjeng Sunan Kalijaga.
Sakawit sengkalan iku mung kanggo ing petungan taun saka, nanging pamburine banjur kanggo pengetan ing taun Jawa, dadi petungan lakuning wulan. Pengetan awewaton taun surya sengkala, dene kang manut taun rembulan sinebut candra sengkala.
Sengkalan gunane kanggo mengeti sawijining lelakon. Ukara pengetan mau kudu :
a. Ngemu surasa utawa panyandra kang laras karo kang dipengeti. Pamilihing tembung lan surasane ukara bisa keplok karo kahanan utawa lelakon kang ditengeri ing sengkalan mau. Upamane pengetan sedan, ora mathuk yen dipengeti nganggo tetembungan kang mengku surasa bungah – bungah lan suka – suka. Dene pengetan wedharing rasa suka – suka parisuka ya ora prayoga yen nganggo tembung – tembung sedhih ngeres – eresi.
b. Pangrakiting tembung – tembung kang kanggo mengeti, kudu mujudake ukara kang kepenak kaucapake sarta mengku surasa kang laras karo kang dipengeti.
c. Pamilihing tembung – tembung kudu lumrah kasrambah. Wataking tembung – tembung kudu temu nalar, lire tembung – tembung kang kanggo ing sengkalan padha cetha werdine, dadi ya cetha mengku angka pira ta pira.

Mulyantara
Djaka Lodang Nomor 41, 13 Maret 2010