Kamis, 24 Juni 2010

BATHARA INDRA


Bathara Indra iku dewaning kaendahan, putrane Bathara Guru kang angka telu, miyos saka Dewi Uma. Kahyangan ing Tinjomaya (kaindran). Garwane asma Dewi Wiyati. Karo Dewi Wiyati iki, Bathara Indra peputra wolu, yaiku: 1). Dewi Tara, 2). Dewi Tari, 3). Bathara Citrarata, 4). Bathara Citragana, 5). Bathara Jayantaka (Bathara Srengganidewa), 6). Bathara Jayantara, 7). Bathara Citrasena, 8). Bathara Harjunawangsa.

Dewi Tara kagarwa Subali, peputra Jaya Anggada. Pamburine Dewi Tara banjur kagarwa Prabu Sugriwa. Dewi Tari kagarwa Prabu Dasamuka, peputra Raden Indrajit (Megananda).

Titihane Bethara Indra gajah aran Airawata (Erawana) kang gedhene kagila – gila. Gegamane Bethara Indra aran sanjata Bajra (Sanjata Bledheg), amarga yen ditamakake marang mugsuh swarane kaya bledheg. Sanjata Bajra mawa lingsir nenem, kadadeyane saka balunge Maharsi Dhatiea.

Miturut crita padhalangan, kang ngratoni para dewa iku Sang Hyang Jagadnata (Bathara Guru), nanging yen miturut Mahabharata kang ngratoni para dewa iku Bathara Indra. Mula Bathara Indra uga sinebut Sang Hyang Surapati. Sura tegese dewa, pati tegese ratu. Miturut layang Uttarakandha, Bathara Indra kalebu Caturlokapala (Lokapala 4). Kang sinebut “lokapala” iku dewa kang nguwasani/ngratoni sawijining bab. Wondene kang kalebu Caturlokapala yaiku: 1). Bathara Indra, ngratoni para dewa, 2). Bathara Yama, nguwasani naraka, 3). Bathara Baruna, nguwasani banyu (samudra) saisine, 4). Bathara Kuwera (Wisrawana) dewaning kasugihan (rajabrana).

Bathara Indra nguwasani para widadari kang dumunung ing karang Kawidadaren. Tetunggule para widadri ana pitu, yaiku: 1). Dewi Supraba, 2). Dewi Wilutama, 3). Dewi Warsiki, 4). Dewi Surendra, 5). Dewi Gagarmayang, 6). Dewi Irim –irim, 7). Dewi Tunjungbiru.

Bathara Indra nate tumurun ing marcapada, jumeneng ratu ing Negara Medhanggana, jejuluk Mahaprabu Sakra. Patihe asma Resi Prawa.

Ing lakon Arjuna Wiwaha, Bathara Indra memba pandhita peparab Resi Padya, kepingin ngerteni ancas tujuane Arjuna mratapa. Banjur tumurun ing gunung Indrakila, manjing guwa Mintaraga, bantah kawruh kalawan Begawan Ciptaning (Arjuna). Wasana ngakoni yen Ciptaning tuhu waskitha. Anggone mratapa jebul nggayuh gegaman ampuh kanggo memayu hayuning bawana.

Mulyantara

Djaka Lodang Nomor 02, Edisi 12 Juni 2010

Kamis, 17 Juni 2010

Hiburan

Nalika wonten adicara perpisahaan, sanajan swara kula boten patasa sae nanging sampun kadung kula remen dhateng kabudayan Jawi, pramila kula kumawani nyobi satunggaling lagu saking Cak Dikin....Nyuwun pangapunten menawi kirang mranani penggalih panjenengan ingkang mriksani

SANG HYANG WENANG

Wujud wayange cilik, kira – kira satlapak tangan (epek –epek)e wong diwasa, gedhe sithik. Kahyangane Sang Hyang Wenang ing Ondar – andir Bawana.
Silsilahe Sang Hyang Wenang manut crita pedhalangan: Kangjeng Nabi Adam nggarwa Siti Kawa (Hawa), peputra Kangjeng Nabi Sis. Kangjeng Nabi Sis nggarwa Dewi Mulat (widadari saka swarga), peputra loro, yaiku:
1. Sayid Anwas, banjur nurunake para nabi sapiturute, sinebut sejarah panengen.
2. Sayid Anwar, sawise jinurung sasedyane, bisa dadi manungsa digdaya, bebisik Sang Hyang Nurcahya, kang nurunake para dewa.
Sang Hyang Nurcahya nggarwa Dewi Rini, putrane Prabu Nuradi, ratuning jim ing pulo Maldewa, peputra siji, bebisik Sang Hyang Nurrasa.
Sang Hyang Nurrasa nggarwa Dewi Sarwati, putrane Prabu Warangin, ratuning jim ing pulo Darma, peputra telu, yaiku: 1). Sang Hyang Darmajaka (Sang Hyang Purba), 2). Sang Hyang Wenang (Sang Hyang Wisesa). 3). Sang Hyang Taya (Sang Hyang Wasesa). Dewa telu iku kang mencarake para dewa, para nata, para satriya sepepadhane, kang sabanjure kanggo carita lakon ringgit purwa.
Sawijining dina, Sang Hyang Wenang menggalih surasane Pustakadarya, njalari kepencut marang lelakone ingkang eyang Sang Hyang Nurcahya, satemah banjur sengsem ulah tapa brata. Awit saka iku, Sang Hyang Wenang banjur nganglang jagad, saenggon –enggon tarak brata matiraga, ora beda karo ingkang eyang Sang Hyang Nurcahya.
Wasanane Sang Hyang Wenang akaghyangan ing puncake Gunung Tunggal ing Pulo Dewa, nyipta kahyangan kang luwih dening endah, sinebut Ondar –andir Bawana. Bareng olehe akahyangan ana ing puncake Gunung Tunggal wis 300 taun lawase, para ratuning jim sakawulane akeh kang padha ngidhep marang Sang Hyang Wenang.
Sawijining dina, Sang Hyang Wenang dilurugi Prabu Ari ratu ing Keling, sabaline. Nganti sawatara suwene Prabu Ari ngadu guna kasantikan lumawan Sang Hyang Wenang. Nanging wasanane Prabu Ari kasoran, banjur nungkul sarta ngidhep marang Sang Hyang Wenang. Putrane putri Prabu Ari kang sesilih Dewi Saoti kagarwa Sang Hyang Wenang, peputra telu, yaiku: 1). Sang Hyang Tunggal. 2). Sang Hyang Ening. 3). Dewi Yati (Suyati).

Mulyantara
Djaka Lodang Nomor 51, Edisi 22 Mei 2010

BETHARA KAMAJAYA


Bethara Kamajaya iku putrane Sang Hyang Ismaya (Semar) lan Dewi Senggani. Wujude dewa bagus tanpa cacad. Yen ing jagad marcapada wong sing bagus tanpa cacad iku Raden Arjuna (Janaka), yen ing Suralaya dewa sing bagus dhewe iku Bathara Kumajaya. Kahyangan Bathara Kamajaya ing Cakrakembang, garwane asma Dewi Ratih.
Bathara Kamajaya lan Dewi Ratih iku kondhang rukune. Ora tau congkrah. Tresna tinestranan. Setya marang jodho dhaupe. Pantes kinarya patuladhan wong bebojoan.
Tradhisi tingkepan ing tanah Jawa, yaiku mengeti kandhutan sepisanan uwur 7 sasi. Salah sijine srana upacara yaiku anane cengkir gadhing loro kang digambari Bathara Kamajaya lan Dewi Ratih. Pamrihe supaya anake besuk yen lair kakung, bisaa kaya Bathara Kamajaya baguse. Yen lair wadon supaya ayune kaya Dewi Ratih.
Bathara Kamajaya ngrengkuh Raden Arjuna kayadene kadang tunggal yayah rena. Yen Arjuna nemu bot repot, Bathara Kamajaya mesthi paring pitulungan.
1. Ing lakon Cekel Indralaya, Arjuna madeg pandhita ing pertapan Banjarmelathi, Bathara Kamajaya tumurun menyang Taman Banoneinawi kanthi membawarna wujud Arjuna, lumawan para Kurawa kang nedya ganggu gawe marang Dewi Wara Sembadra, garwane Arjuna.
2. Ing lakon Partadewa. Arjuna dadi ratu ing Kahyangan Kaindran, sawise bisa nyirnakake Prabu Niwatakawaca. Bathara Kamajaya ngukuhi Negara Ngamarta supaya aja nganti karegem para Kurawa.
Para dewa iku padha bisa ketaman ing lara, nanging ora bisa tumeka ing seda, amarga padha ngunjuk tirta amreta, yaiku tirta (banyu) kang njalari kalis ing pati. Nanging miturut layang Smaradahana yasane Empu Dharmaja, ing jamane Prabu Kameswara I ing Kediri, Bathara Kamajaya tumeka pati kobar dening geni kang mijil saka netra katelune Bathara Siwah (Bethara Guru), kang dumunung ing tengah palarapan (bathuk).
Smara tegese asmara. Dewaning asmara yaiku Bathara Kamajaya. Dahana tegese geni. Dadi Smaradahana tegese Bathara Kamajaya kang kobar dening geni.

Mulyantara
Djaka Lodang nomor 01, Edisi 5 Juni 2010